Redakcja Tygodnika Pułtuskiego w sierpniu tego roku zwróciła się do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie z szeregiem pytań. Staraliśmy się uzyskać informacje na temat tego, na jakie zmiany konserwator jest gotów się zgodzić, a jakie ewentualne pomysły nie znajdą poparcia i akceptacji. Przede wszystkim zapytaliśmy o sprawę nasadzeń drzew i krzewów, bo hasło "zazielenienia Rynku" stało się w ostatnich miesiącach często przywoływane. W związku ze zgłoszeniami naszych Czytelników mieszkających w rynku, dotyczącymi nocnych samochodowych wyścigów samochodowych, zapytaliśmy Urząd konserwatora, w jakiej formie powinny być wykonane ewentualne spowalniacze i dodatkowe przejścia dla pieszych. Z uwagi na to, że wiele kamienic w Rynku, będących własnością prywatną jest w dramatycznym stanie techniczno-estetycznym, zapytaliśmy także, jakie mechanizmy prawne ma w swoich kompetencjach Wojewódzki Konserwator Zabytków, aby spowodować poprawę obecnego stanu rzeczy.
W odpowiedzi otrzymaliśmy pełną treść zaleceń, opracowanych przez ciechanowską Delegaturę MWKZ, skierowanych do Urzędu Miasta i Gminy Pułtusk z datą 12 września `25. Zalecenia konserwatora są określone dla wszystkich obszarów przewidywanych działań rewitalizujących nasz miejski rynek, podane są przejrzyście – przytaczamy je w najważniejszych fragmentach.
Odpowiadając na wniosek złożony do tutejszego Urzędu w dniu 18 lipca 2024 r. w sprawie zagospodarowania przestrzenno-funkcjonalnego części "Rynku" w Pułtusku /.../ Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków przedstawia następujące zalecenia konserwatorskie.
Kostka, chodniki, detale – rewitalizacja z poszanowaniem historii.
Odnośnie zespołu urbanistyczno-architektonicznego i warstw kulturowych miasta zaleca się:
a) rewitalizację rynku należy realizować w oparciu o niezbędną, szczegółową kwerendę archiwalną, analizę historycznych materiałów ikonograficznych ukazujących sposób zagospodarowania rynku na osi czasu oraz w krajobrazie. Wykonanie dokumentacji historyczno-konserwatorskiej może stać się dopiero podstawą do sporządzenia dokumentacji projektowej dostosowującej historyczny rynek do jego współczesnej funkcji i wymagań użytkowników oraz mieszkańców i turystów.
b) przebudowa elementów infrastruktury drogowej w obrębie rynku w zakresie niewykonanych dotąd.
- remont chodników i części jezdnej od strony wschodniej (ul. Rynek na odcinku ul. Młodzieżowej wraz z ul. Russaka) w celu zachowania właściwej ekspozycji oraz charakteru przestrzeni historycznej, a także ze względu na konieczność ujednolicenia nawierzchni rynku, wskazana jest kontynuacja rozwiązań materiałowych zastosowanych już przy nawierzchni części rynku dla którego wykonano remonty chodników i części jezdnej. Zatem, akceptowalne są planowane prace polegające na przełożeniu istniejącej kostki granitowej celem wyrównania nawierzchni oraz wymiana nawierzchni chodnika z kostki betonowej na kostkę i płyty granitowe.
Zielony Rynek – ale jaki naprawdę?
Należy dokonać takich, optymalnych nasadzeń, które nie będą negatywnie wpływały na ekspozycję elewacji, podkreślą osiowość fasad zabytkowych budynków (kamienic) układu urbanistycznego, jak również podkreślą główne osie kompozycyjne i wyeksponują bądź też podkreślą rozległość, wielkość i charakter "najdłuższego Rynku".
Projektowana zieleń winna być elementem zarówno podnoszącym estetykę miejsca jak również oczyszczającym powietrze, obniżającym temperaturę powietrza w upalne dni, w duchu idei zrównoważonego rozwoju.
W tym celu należy przede wszystkim wykorzystywać określone gatunki drzew liściastych (nierekomendowane są drzewa iglaste i tuje) charakterystyczne dla polskiego krajobrazu | przestrzeni placów rynkowych miast.
W celu wyeksponowania ważnych dominant architektonicznych i otwarć widokowych zaleca się zachowanie osi kompozycyjnych w układzie przestrzennym, odpowiedniego doboru elementów małej architektury, roślinności niskiej i wysokiej niezasłaniających istniejących osi.
Mała architektura z klasą, nie z betonu.
W celu zachowania spójności kompozycyjnej, ekspozycji osi widokowych zaleca się projektowanie całościowe, kompleksowe z uwzględnieniem całego rynku, tak by jego obie składowe części stanowiły nierozerwalną kompozycyjnie całość.
d) elementy małej architektury, jak ławki, stojaki rowerowe, balustrady, poręcze dla niepełnosprawnych czy śmietniki oraz monitoring CCTV i system informacji dynamicznej powinny być dostosowane formą i kolorystyką oraz gabarytami do charakteru wnętrza urbanistycznego oraz umożliwić jego odpowiednią ekspozycję, poprzez nawiązanie do rozwiązań historycznych lub zastosowanie odpowiednio dobranej, nowoczesnej stylistyki z wykorzystaniem wysokiej jakości materiałów, jak szkło, metal i drewno o nienachalnej, stonowanej kolorystyce i formie.
e) ze stanowiska konserwatorskiego nie zaleca się stosowania form i materiałów stanowiących rozwiązania powtarzalne o współczesnym wyglądzie, jak np. prefabrykowane elementy betonowe (ławki, śmietniki, kwietniki, słupy latarni), żółte lub biało-czerwone bariery ochronne z profili giętych czy ahistoryczne rozwiązania przestrzenne lub nasadzenia, wpływające negatywnie na odbiór i ekspozycję historycznych miast.
Ogródki kawiarniane – mniej chaosu, więcej ładu.
f) wskazane jest usystematyzowanie oraz ujednolicenie wyglądu ogródków gastronomicznych. Lokalizacja ogródka w żaden sposób nie powinna blokować wejść do budynków, przejść bramnych, ciągów komunikacji pieszej i rowerowej oraz elementów małej architektury. Należy dążyć do utworzenia ciągłych linii lokalizacji ogródków harmonizujących z osiami widokowymi i ciągami komunikacyjnymi, tak aby zapewnić ład przestrzenny. Ogródek ma podkreślać wartości estetyczne przestrzeni w jakiej się znajduje oraz budynku do którego jest przypisany lub przy którym stoi, a nie zasłaniać elewację. Grodzenie przestrzeni ogródka to ostateczność, a przegrody pionowe, zwłaszcza pełne, są zabronione.
W wypadku wprowadzania ogrodzeń, należy przewidzieć ogrodzenie ze wszystkich stron z uwzględnieniem niezbędnych wejść i wyjść. Ogrodzenia mogą zastąpić kompozycje zieleni w prostych donicach tej samej wysokości. Dopuszcza się ogrodzenia ogródków w formie metalowych lub drewnianych, ażurowych przęseł (maksymalna wysokość 110 cm, maksymalna odległość między przęsłami - 100 cm) oraz drewnianych, ceramicznych lub metalowych donic (o wysokości minimum 40 cm, maksymalna odległość między donicami 50 cm). Aranżację należy skomponować z prostych krzeseł i stolików, mebli odpornych na warunki atmosferyczne, zadaszonych prostą markizą lub ujednoliconymi kolorystycznie parasolami. Wszystkie elementy wyposażenia ogródka nie powinny przekraczać wyznaczonych linii ogródka.
W obrysie ogródka nie dopuszcza się montażu jakichkolwiek form kubaturowych: namiotów, altan, wiat lub innych konstrukcji posiadających trwałe zadaszenia i ściany, za wyjątkiem istniejących, które mają stosowne uzgodnienia. Potrzeby osób niepełnosprawnych muszą być uwzględnione, dlatego nie zaleca się podestów.
Pożądana jest spójna, minimalistyczna identyfikacja wizualna. Rozwiązanie kwestii ogrzewania i oświetlenia ogródka powinno być spójne i przemyślane.
Należy ograniczyć liczbę reklam i tablic w obrębie ogródka. Napisy i elementy plastyczne na parasolach dopuszcza się wyłącznie na lambrekinach mogą to być umieszczone naprzemiennie logo firmowe lokalu i sponsora prowadzonej działalności lub informacje o danym lokalu lub preferowanych wyrobach.
Wszystkie elementy ogródków powinny być z wysokiej jakości komponentów, sugeruje się unikać elementów z niskiej jakości materiałów oraz stylizowanych elementów konstrukcji i wyposażenia. Dąży się do tego, aby ogródek był elementem zaprojektowanej i zharmonizowanej przestrzeni. Do określenia kolorystyki elementów składowych zastosowano paletę NCS, aby proponowane kolory jak najbardziej odpowiadały rzeczywistości. Zastosowana kolorystyka za każdym razem powinna być konsultowana, tak aby powstająca kompozycja komponowała się z istniejącą architekturą oraz pozostałymi ogródkami i małą architekturą.
Mniej samochodów, więcej przestrzeni dla ludzi.
g) proponuje się ograniczenie miejsc parkingowych do minimum w części południowo-wschodniej rynku, z wyłączeniem dni handlowych (rynek/bazar). Zaleca się oznakowanie części parkingowej rynku znakami pionowymi, dostosowanymi formą do historycznej przestrzeni miasta.
W dłuższej perspektywie czasu należy rozważyć przeniesienie miejsc parkingowych w poza obręb rynku i wykorzystanie przestrzeni na rzecz ciągu spacerowego (deptaku) oraz zieleni np. niskiej, w duchu zrównoważonego rozwoju. Takie działania poza poprawą estetyki miasta wpływają pozytywnie na klimat. Obecny stan poprzez agresywne wprowadzenie miejsc parkingowych, nadający priorytetowe znaczenie decydujące o formie i kompozycji przestrzennej całego placu, ma negatywny wpływ na chronione wartości zabytkowego układu.
Projektowanie winno opierać się na przesłankach poszanowania zabytkowej wartości historycznej kompozycji urbanistycznej oraz harmonijnego współistnienia w tej zachowanej kompozycji elementów współczesnej infrastruktury, bez nadania jej dominującego i priorytetowego znaczenia, w treści, funkcji i formie.
Światło, które podkreśli piękno.
h) W pierwszej kolejności należy opracować bądź uwzględnić istniejące studium widokowe oraz projekt koncepcyjny iluminacji układu urbanistycznego określający istniejące i planowane dominanty świetlne w nocnej panoramie miasta oraz zamierzone efekty, w tym budowania światłem klimatu miejsca, a następnie opracować projekt koncepcyjny dla rynku i jego zabudowy oraz najważniejszych obiektów zlokalizowanych w najbliższym otoczeniu rynku, biorąc pod uwagę jego indywidualne gabaryty, formę architektoniczną, ekspozycję oraz znaczenie w historycznej przestrzeni miejskiej. W związku z powyższym należy wykonać symulację widoków dalekich (i w ten sposób określić potrzebne natężenie oświetlenia dla rynku i jego poszczególnych części oraz obiektów architektonicznych znajdujących się w jego obrębie, z uwzględnieniem oświetlenia dachów oraz otoczenia, np. zieleni stanowiącej kulisy lub pierwszy plan dla eksponowanej zabudowy. Na tym etapie warto wziąć pod uwagę już istniejące oświetlenie użytkowe (np. ścieżki pieszej czy jezdni) oraz jego wpływ na iluminację poszczególnych części rynku jaki i obiektów architektonicznych – które może służyć jako punkty montażowe dla opraw, bądź całkowicie zniekształcać założony efekt oświetlenia przez odmienną niż optymalna barwę i natężenie światła opraw oświetlenia publicznego.
Piwnice starego ratusza – walka z wilgocią i nowe życie zabytku.
a) rozpoznanie i ustalenie przyczyn zawilgocenia piwnic, posłuży sformułowaniu poprawnej diagnozy i umożliwi następnie podjęcie dalszych działań prawidłowych i z szansą na skuteczność. W tym celu należy rozważyć zlecenie wykonania specjalistycznej ekspertyzy przyczyn zawilgocenia stosownemu specjaliście, który posiada doświadczenie przy obiektach zabytkowych. Ustalenie przyczyn zawilgocenia, pozwoli ustalić czy wprowadzenie systemu wentylacji będzie stanowiło rozwiązanie problemu wilgoci, czy też będzie jedynie rozwiązaniem krótkotrwałym i należy szukać innych rozwiązań walki z wilgocią w obiekcie;
b) aranżacja wnętrz piwnic powinna podkreślać i uwidaczniać zabytkowy materiał ich wykonania. Wszystkie elementy wyposażenia powinny być z wysokiej jakości materiałów, sugeruje się unikać elementów z niskiej jakości surowców. Niedopuszczalne jest kucie zabytkowych ścian pod nowe instalacje lub elementy wyposażenia;
c) odstępuje się od wydania zaleceń w zakresie zadaszenia wejścia do piwnic ponieważ w tej sprawie obecnie prowadzone jest postępowanie administracyjne w sprawie wydania pozwolenia na roboty budowlane w tym zakresie.
Co z kamienicami wokół Rynku?
W odpowiedzi na pytanie Redakcji, odnośnie prawnych form "nakłonienia" prywatnych właścicieli kamienic do zadbania o należyty stan estetyki budynków, Urząd Konserwatora podał informację następującej treści:
W zakresie pytania o stan kamienic okalających pułtuski Rynek informuję, że tutejszy Urząd prowadzi stały monitoring i na bieżąco podejmuje działania z zakresu nadzoru konserwatorskiego wobec właścicieli kamienic znajdujących się w obrębie zabytkowego zespołu urbanistyczno-architektonicznego. Mamy nadzieję, że efekty działań urzędu wpiszą się w całość procesu rewitalizacji pułtuskiego rynku.
Jak zatem będzie wyglądał nasz Rynek za 2-3 lata? Czy projekty zostaną poddane ocenie mieszkańców? Pułtusk jest miastem wielu zabytków i wielu miejsc wartych obejrzenia i poznania – ale to Rynek jest głównym "magnesem" przyciągającym turystów. Poza tym to serce Pułtuska, wszyscy chcemy, żeby się nam, pułtuszczanom, po prostu podobał, żebyśmy wszyscy dobrze się tam czuli. Proces zmian dopiero się rozpoczyna i jak widać, wiele naszych wspólnych marzeń o pięknym rynku może się spełnić.
ZCZ
